Sut y gallai targedau ffosffad newydd effeithio ar eich datblygiad

Mae ffosfforws yn faethyn y mae lefelau isel ohono'n digwydd yn naturiol ac sy'n angenrheidiol ar gyfer afonydd iach. Mae'n cael ei ryddhau'n araf ar lefelau isel o ffynonellau naturiol, yn sgil erydiad naturiol ar lannau afonydd, er enghraifft. Fodd bynnag, pan fydd lefelau uchel o ffosffad, hwn yw'r maetholyn mwyaf niweidiol mewn dŵr croyw a gall arwain at ewtroffigedd - lle mae gormod o faethynnau yn achosi tyfiant trwchus o blanhigion a marwolaeth anifeiliaid yn dilyn hynny oherwydd diffyg ocsigen.

Prif ffynonellau ffosfforws yw amaethyddiaeth (mae i'w gael mewn gwrteithiau a dŵr ffo o dail) a charthffosiaeth (o gartrefi a datblygiadau eraill sy'n cynhyrchu dŵr gwastraff sy'n cynnwys carthion, gwastraff bwyd a chynhyrchion glanhau).

Er bod tir amaeth yn gallu amsugno ffosfforws yn naturiol, mae llawer o'r tir yng Nghymru bellach wedi cyrraedd pwynt dirlawnder ac nid yw'n gallu amsugno'r symiau gormodol. Mae poblogaethau sy'n tyfu a mwy o dai wedi arwain at lefelau cynyddol o ffosfforws mewn dŵr gwastraff. Mae hyn yn achosi difrod i'r afonydd a'r ecosystemau y mae'n eu cynnal.

Mae'r mathau o ddatblygiadau y gellid effeithio arnynt yn cynnwys (nid yw'r rhestr hon yn cynnwys popeth a gellid ei hadolygu):  

• Unedau preswyl newydd gan gynnwys tai, safleoedd/lleiniau sipsiwn a theithwyr
• Atyniadau twristiaeth a datblygiadau masnachol lle darperir llety dros nos
• Datblygiadau masnachol neu ddiwydiannol mawr newydd lle bydd cwsmeriaid yn cael eu denu o'r tu allan i'r dalgylch megis safleoedd manwerthu mawr, cyfleusterau cynadledda, neu atyniadau twristaidd mawr 
• Datblygiad amaethyddol, gan gynnwys hysbysiadau ymlaen llaw (datblygiad nad oes angen caniatâd cynllunio ar ei gyfer, ond lle mae angen i'r awdurdod cynllunio lleol gadarnhau ei fod yn cael ei ganiatáu) gan gynnwys ysguboriau ychwanegol a storfeydd slyri sy'n debygol o arwain at gynnydd mewn anifeiliaid.
• Hysbysiadau ymlaen llaw am newid defnydd swyddfa yn gartref ac adeilad amaethyddol yn gartref

Mae canllawiau a chyngor pellach ar gael ar Dudalen Cyngor Cynllunio Ffosffad CNC.

Nid yw'r datblygiadau canlynol yn debygol o gael effaith sylweddol ar ardal gadwraeth arbennig afonol mewn perthynas â mewnbynnau ffosfforws, gan nad yw'n debygol y bydd ffynhonnell ffosfforws neu lwybr ychwanegol ar gyfer effeithiau:

• unrhyw ddatblygiad nad yw'n cynyddu cyfaint a chrynodiad ffosfforws dŵr gwastraff
• unrhyw ddatblygiad sy'n gwella gollyngiadau ansawdd dŵr presennol trwy leihau crynodiad ffosfforws dŵr gwastraff heb gynyddu cyfaint neu drwy leihau cyfaint dŵr gwastraff a gynhyrchir heb gynyddu crynodiad ffosfforws
• datblygiadau a fwriedir i ddarparu gwasanaethau, cyfleusterau, safleoedd masnachol, neu fannau cyflogaeth (e.e. adeiladau cymunedol, ysgolion ac ati) ar gyfer poblogaeth leol sydd eisoes yn cael ei gwasanaethu gan gysylltiadau preswyl i garthffosydd cyhoeddus neu breifat presennol sy'n gollwng o fewn dalgylch afon ACA
• unrhyw ddatblygiad sy'n lleihau amlder, neu gyfaint gollyngiadau ffosfforws afreolaidd o fewn dalgylch afon ACA megis codi adeiladau amaethyddol a chynlluniau draenio i wahanu dŵr glaw o dail a slyri trwy gwmpasu iardiau a storfeydd tail/slyri presennol. Sylwer na ddylai unrhyw ddatblygiad o'r fath fod yn gysylltiedig â chynnydd yn nifer y da byw na'r gallu i gynyddu nifer y da byw drwy ddarparu seilwaith ychwanegol
• systemau trin carthion preifat sy'n gollwng dŵr gwastraff domestig i'r ddaear, sydd wedi'u hadeiladu i'r Safon Brydeinig berthnasol(BS 6297:2007+A1:2008), mae'r gyfradd ollwng ddyddiol uchaf yn llai na 2 fetr ciwbig (m3) ac mae'r maes draenio wedi'i leoli mwy na 40m o unrhyw nodwedd dŵr wyneb megis afon, nant, ffos neu ddraen ac wedi'i leoli mwy na 50m o ffin ACA ac o leiaf 200m o unrhyw ollyngiad hysbys arall i'r ddaear.

Mae canllawiau a chyngor pellach ar gael ar Dudalen Cyngor Cynllunio Ffosffad CNC.

Os yw eich cais cynllunio o fewn dalgylch afon ACA, bydd angen i chi:

1. Penderfynu a oes modd diystyru'r datblygiad yn un annhebygol o gael effaith sylweddol ar ACA afon mewn perthynas â mewnbynnau ffosfforws. Gelwir y cam hwn yn 'Prawf yr Effaith Arwyddocaol Debygol (TLSE)'. Cyfeiriwch at 'Pa fath o ddatblygiadau yr effeithir arnynt?' Os ydych yn teimlo na fydd eich cais yn cael effaith sylweddol, bydd angen i chi ddarparu gwybodaeth i ni i gefnogi hyn.
2. Os na ellir diystyru'r datblygiad, bydd angen i chi gyfrifo'r llwyth ffosffad ychwanegol o'r datblygiad arfaethedig gan ddefnyddio'r Gyfrifiannell Cyfrifo Maetholion. Mae canllaw ysgrifenedig a fideo i'ch helpu i ddefnyddio'r gyfrifiannell.
3. Yna bydd angen i chi gyflwyno Cynnig Lliniaru sy'n dangos sut bydd y ffosffad ychwanegol a gynhyrchir yn cael ei liniaru. Gweler y canllawiau Lliniaru i gael gwybodaeth fanwl am y mesurau mwyaf priodol y gellid eu defnyddio yn Sir Gaerfyrddin.

Gallech dynnu eich cais yn ôl ac aros am gynnydd pellach o ran atebion neu siarad â'ch swyddog cynllunio i gytuno ar estyniad i'ch cais.

Gallech hefyd arfer eich hawl i apelio os nad oes penderfyniad wedi'i wneud ar ôl wyth wythnos o'r adeg y cofrestrwyd/dilyswyd eich cais, ond bydd yr Arolygiaeth Gynllunio hefyd yn ystyried effeithiau'r datblygiad ar lefelau ffosffad.

• Apelio yn erbyn penderfyniad cynllunio ar wefan Arolygiaeth Gynllunio Cymru

Rydym hefyd yn eich cynghori i gadw llygad ar gynnydd eich cais ar ein system a chofrestru i gael diweddariadau. 

Gall estyniadau domestig ddarparu mwy o le byw mewn eiddo sy'n bodoli eisoes. Efallai na fyddant yn arwain at newid yn nifer y deiliaid, ac, yn ein barn ni, byddai'n ymddangos yn rhesymol i estyniadau domestig gael eu diystyru ym mhrawf yr effaith arwyddocaol debygol. Ein barn ni yw, oni bai y byddai'r cynnig yn arwain at greu llety byw'n annibynnol, uned gynllunio ar wahân a/neu newid mewn defnydd, lle na ellir dweud mwyach ei fod yn ategol i'r brif breswylfa, mae datblygiadau o'r fath yn annhebygol o arwain at effeithiau sylweddol ar ACA drwy newidiadau o ran gollwng dŵr gwastraff. Fodd bynnag, gall cynigion sy'n arwain at greu llety byw'n annibynnol fel uned gynllunio ar wahân arwain at gynnydd mewn deiliadaeth gan drigolion o'r tu allan i ddalgylch afon ACA, ac yn yr achosion hyn, mae angen asesu cynigion ymhellach.

Fel arfer, nid ystyrir ei bod yn amgylcheddol dderbyniol gosod cyfleuster trin carthion preifat mewn ardaloedd lle mae prif garthffosydd oherwydd bod mwy o risg o fethu, a allai arwain at lygredd.

Mae canllawiau cynllunio Llywodraeth Cymru yn nodi, lle y bo'n bosibl, y dylid gollwng dŵr gwastraff brwnt datblygiad newydd i garthffos gyhoeddus.

Os oes modd dangos, oherwydd cost a/neu faterion ymarferol, nad yw cysylltu â charthffos gyhoeddus yn bosibl, yna gellid ystyried gwaith trin dŵr gwastraff preifat - neu system gwaredu carthion nad yw'n cysylltu â phrif garthffos.

Sylwch fod yn rhaid i chi gael trwydded amgylcheddol, neu gofrestru esemptiad gyda Cyfoeth Naturiol Cymru, i weithredu system ddraenio breifat. Ni fydd Cyfoeth Naturiol Cymru fel arfer yn rhoi trwydded gollwng dŵr ar gyfer system trin carthion breifat lle mae'n rhesymol cysylltu â'r garthffos dŵr brwnt gyhoeddus.

I gael mwy o wybodaeth am ddefnyddio PTP's mewn perthynas â chael gwared â ffosffad, cyfeiriwch at Dudalen Cyngor Cynllunio Ffosffad CNC.

Pan fydd newid o ddefnydd masnachol presennol (neu ddefnydd tebyg arall) i ddefnydd preswyl, tybir y bydd hyn yn arwain at gynhyrchu mwy o ddŵr gwastraff ac felly bydd mwy o faethynnau yn cael eu gollwng i waith trin dŵr gwastraff.

Mae capasiti gan waith trin dŵr gwastraff o'r fath, a phan gyrhaeddir y capasiti hwn nid oes ffordd hawdd o greu mwy o le. Mae hyn yn creu mwy o risg o orlwytho a allai gynyddu faint o faethynnau sy'n cael eu gollwng i gyrsiau dŵr.

Felly, bydd angen cynnal Asesiad Rheoliadau Cynefinoedd a rhoi mesurau lliniaru ar waith ar gyfer y math hwn o newid defnydd.

Mae datblygiadau amaethyddol newydd sy'n cynnwys storio, rheoli a gwasgaru deunydd organig, ac sydd o fewn dalgylch Ardal Cadwraeth Arbennig afonol, yn gallu cyfrannu at faint o ffosfforws  sy'n mynd i mewn i'r safle dynodedig. Mae'n debygol yr effeithir ar ddatblygiadau o'r fath a bydd angen rhoi mesurau lliniaru ar waith.

Mae mesurau rheoli maethynnau, tir, tail a chynefinoedd y gellir eu rhoi ar waith i leihau faint o ffosffad sy'n mynd i mewn i afonydd o ffynonellau gwasgaredig. Mae newidiadau y gellir eu gwneud ar unwaith hefyd, er enghraifft codi ffensys ar hyd glannau afonydd i atal anifeiliaid rhag mynd i mewn i'r afonydd.

Hoffem archwilio syniadau ynghylch rheoli dalgylchoedd gyda'r gymuned ffermio. Cysylltwch â ni.

Yn anffodus, bydd oedi o ran y broses CDLl wrth i ni ailasesu'r goblygiadau a dileu dyraniadau datblygu mewn dalgylchoedd sensitif i ffosffad.

Mae gwaith wedi cychwyn ar lunio ail CDLl Adneuo a fydd yn cynnwys Newidiadau Penodol y cytunwyd arnynt yn flaenorol (lle maent yn parhau'n berthnasol). Bydd hefyd yn adlewyrchu ac yn ymateb i adfer yn sgil Covid-19, yr agenda carbon sero net a datgarboneiddio, Nodyn Cyngor Technegol 15 / Mapiau Llifogydd Diwygiedig newydd, a Cymru’r Dyfodol: Y Cynllun Cenedlaethol 2040.

Rydym wedi ysgrifennu at y rhai sydd wedi gofyn am gael y wybodaeth ddiweddaraf am gynnydd y CDLl - os hoffech gael eich ychwanegu at y rhestr bostio hon, cofiwch gofrestru.

Mae afonydd iach yn cefnogi cadernid cymdeithasol, economaidd ac amgylcheddol a'r gallu i addasu i newid. Rydym am gael atebion sy'n gwella amgylcheddau naturiol bioamrywiol ac yn hyrwyddo ecosystemau iach. Rydym am weithio gyda grwpiau amgylcheddol a grwpiau afonydd i ddod o hyd i atebion a byddem yn croesawu eich cyfranogiad. Cysylltwch â ni.

Oes, ac maent yn seiliedig ar natur yn bennaf. Gall y mater fod yn gymhleth ac mae angen archwilio amrywiaeth o fesurau megis cael gwared ar ffosffad yn y ffynhonnell, lliniaru a gwrthbwyso, yn ôl y dalgylch a'r safle penodol.

Ystyr lliniaru yw dod o hyd i ffordd o atal llygredd ffosffad rhag mynd i mewn i'r dŵr. Gall mesurau gynnwys rheoli ffynonellau llygryddion, adfer ecosystemau sydd wedi'u difrodi, rheoli dalgylchoedd, a nodweddion fel Systemau Draenio Cynaliadwy a chlustogfeydd afonydd y gellir eu defnyddio i hidlo dŵr ffo amaethyddol ac arwain at welliant. Mae mesurau lliniaru sydd agosaf at ffynhonnell llygredd ffosffad yn well.

Ystyr gwrthbwyso yw cymryd camau i leihau faint o ffosfforws  sy'n cael ei gynhyrchu er mwyn gwneud iawn am lefelau uwch mewn mannau eraill.

Er enghraifft, ym myd amaeth cynhyrchir ffosffad drwy daenu gwrtaith ac wrth i anifeiliaid bori ar dir amaethyddol. Mae dŵr glaw yn cario'r ffosffadau hyn i gyrsiau dŵr, yn enwedig ar dir sydd ar oleddf. Gallai peidio â defnyddio darn o dir amaethyddol atal ffosffadau rhag cael eu hychwanegu gan greu mesur gwrthbwyso.

Byddai'r arwynebedd o dir sydd ei angen i wrthbwyso cartrefi newydd yn dibynnu ar ddaeareg a graddiant y tir, a pha mor ddwys y cafodd ei ffermio.

Mae rhai ardaloedd (a elwir yn safleoedd Ewropeaidd) yn cael eu diogelu gan gyfraith cadwraeth, sef Rheoliadau Cadwraeth Cynefinoedd a Rhywogaethau 2017 fel y'u diwygiwyd (a elwir yn Rheoliadau Cynefinoedd).

Mae'r ardaloedd hyn yn cynnwys Ardaloedd Cadwraeth Arbennig (ACA) ac Ardaloedd Gwarchodaeth Arbennig (AGA).

Os cynigir datblygiad mewn ardal o'r fath, rhaid i ni gynnal asesiad o dan y Rheoliadau Cynefinoedd, a elwir yn Asesiad Rheoliadau Cynefinoedd, i brofi a allai'r cynnig niweidio nodweddion dynodedig y safle yn sylweddol.

Byddai'r 'asesiad priodol' yn ystyried effeithiau andwyol posibl cynllun neu brosiect (mewn cyfuniad â chynlluniau neu brosiectau eraill).

Mae'r ymadrodd hwn yn cyfeirio at waredu maetholion gan ddatblygwyr neu awdurdodau cynllunio lleol i greu gallu ar gyfer twf heb achosi dirywiad pellach mewn lefelau maeth.