Strategaeth Moderneiddio Addysg

Bob tro y caiff y RhMA ei hadolygu, caiff pob ysgol yn Sir Gaerfyrddin ei gwerthuso yn erbyn cyfres o feini prawf seiliedig ar dystiolaeth, sy'n caniatáu gwneud asesiad o hyfywedd gweithredol yr ysgol, a gwneud penderfyniadau ar sail angen buddsoddi cymharol pob ysgol.

Mae hyn yn galluogi'r Awdurdod i bennu rhaglen yn wrthrychol ar gyfer yr adolygiad strategol o'r rhwydwaith ysgolion a buddsoddi mewn moderneiddio yr ystad ysgolion mewn modd sy'n dryloyw ac yn amlwg yn deg.

O ganlyniad, mae pob ysgol yn cael ei rhoi mewn categori o fewn continwwm hyfywedd, i gadarnhau'r prognosis ar gyfer yr ysgol honno. Mae'r crynodeb o'r asesiad hyfywedd yn sail ar gyfer nodi prosiectau moderneiddio a chynigion rhesymoli o fewn y rhaglen gyffredinol.

Dylid nodi bod yr asesiad hyfywedd a'r casgliad ar gyfer pob ysgol yn seiliedig ar ddarpariaeth prif ffrwd a bydd dulliau eraill o ddarpariaeth megis y blynyddoedd cynnar, anghenion dysgu ychwanegol, ymddygiad ac ôl-16 yn cael eu llywio gan strategaethau ar wahân. Gellir gweld manylion y meini prawf hyfywedd a'r continwwm hyfywedd yn y tabl ar y dudalen nesaf.

Ar ôl i'r asesiadau hyfywedd gael eu cwblhau, mae pob prosiect yn cael ei osod mewn trefn yn seiliedig ar y meini prawf blaenoriaethu canlynol i ddarparu rhaglen gyffredinol hirdymor ar gyfer buddsoddi.

Mae'r RhMA yn cael ei harwain gan nifer o baramedrau cenedlaethol a lleol sy'n dylanwadu ar yr ymyriadau sydd ar gael i ddatblygu'r rhaglen a'i rhoi ar waith.

Paramedrau

Mae unrhyw newid trawsnewidiol i'r ystad ysgolion yn dibynnu ar y canlynol:

• Cod Trefniadaeth Ysgolion – canllawiau statudol sy'n nodi cyfrifoldebau'r Awdurdod Lleol mewn perthynas ag ad-drefnu ysgolion a newidiadau a reoleiddir i wneud newidiadau sylweddol.
• Proses Ffedereiddio Ysgolion a Gynhelir yng Nghymru – canllawiau statudol ar gyfer sefydlu ffederasiynau ysgolion.
• Rhaglen Cymunedau Dysgu Cynaliadwy Llywodraeth Cymru – mae rhaglen fuddsoddi Cyfalaf Llywodraeth Cymru yn darparu cyfleoedd cyllido cydweithredol i Awdurdodau Lleol trwy ei phroses cymeradwyo achosion busnes.
• Rhaglen Gyfalaf – Mae'n amlinellu cyllid Cyfalaf yr Awdurdod Lleol sydd ar gael ar gyfer yr Adran Addysg dros gyfnod o bum mlynedd.
• Y Broses Ddemocrataidd o Wneud Penderfyniadau – Proses a gymeradwywyd gan y Cyngor Sir ar gyfer penderfynu ynghylch cynigion trefniadaeth ysgolion. Y Cyngor Sir yw'r corff penderfynu terfynol.

Ymyriadau (Opsiynau ar gyfer Newid)

Defnyddir ymyriadau i hwyluso newid i'r rhwydwaith ysgolion a gellir eu rhannu'n ddau fath, sef Statudol a Pholisi a Buddsoddi mewn Seilwaith.
Defnyddir Ymyriadau Statudol a Pholisi i ddatblygu rhwydwaith strategol a gweithredol effeithiol o ysgolion, sy'n diwallu'r angen am addysg ar hyn o bryd ac yn y dyfodol. Nodir cynigion drwy'r Adolygiad o'r Rhaglen Moderneiddio Addysg ac maent yn ymateb i anghenion ardaloedd ar adegau penodol. Maent yn cynnwys:

• Recriwtio
• Polisi Derbyn
• Dalgylchoedd
• Ffederasiynau (Rheoliadau)
• Cynigion o ran y Cod Trefniadaeth Ysgolion:
  
  • Ad-drefnu (Agor / Cau)
  • Cynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg (Newid natur y ddarpariaeth)
  • Ystod Oedran
  • ADY
  • Cynyddu / Lleihau Nifer y Lleoedd
  • Symud Ysgol (dros filltir)
  • Chweched Dosbarth

Cyngor Sir Caerfyrddin yw'r Awdurdod Derbyn ar gyfer ei holl ysgolion meithrin, cynradd ac uwchradd a gynhelir ac eithrio ysgolion gwirfoddol a gynorthwyir lle mai Corff Llywodraethu yr ysgol yw'r Awdurdod Derbyn.

O fis Medi 2025, fel arfer, caiff disgyblion eu derbyn yn llawn amser i ysgol gynradd ar ddechrau tymor eu pen-blwydd yn 4 oed.

Mae rhai ysgolion hefyd yn cynnig darpariaeth feithrin ran-amser ac mae disgyblion fel arfer yn cael eu derbyn ar ddechrau'r tymor yn dilyn eu pen-blwydd yn 3 oed.

Yn unol â'r gyfraith mae'n rhaid i rieni drefnu bod eu plant yn derbyn addysg amser llawn ar ddechrau'r tymor yn dilyn eu pen-blwydd yn 5 oed.

Mae'n rhaid i ddisgyblion ysgolion cynradd ddechrau'r ysgol uwchradd yn y mis Medi yn dilyn eu pen-blwydd yn 11 oed.

Caiff pob plentyn ei dderbyn i ysgol yn unol â Pholisi Derbyn i Ysgolion Cyngor Sir Caerfyrddin.

Mae dalgylch yn cyfeirio at ardal ddaearyddol lle mae angen i ddisgyblion fynychu ysgol benodol fel rheol.

Defnyddir dalgylchoedd ysgol i wneud y canlynol:

• dangos i rieni pa ysgol yw eu hysgol leol nhw.
• helpu ysgolion i uniaethu â'r cymunedau a wasanaethir ganddynt.
• blaenoriaethu derbyn disgyblion i ysgolion pan fo mwy o geisiadau na nifer y lleoedd sydd ar gael. Byw o fewn y dalgylch yw un o'r meini prawf derbyn yn Sir Gaerfyrddin gan sicrhau bod ysgolion ar gael i wasanaethu plant lleol yn gyntaf.
• fel cyfrwng cynllunio i alluogi'r Awdurdod i gyflawni ei ddyletswydd o ran rhagweld y galw am addysg mewn ardal ac o ran cynllunio i ddiwallu'r galw hwnnw.
• fel elfen o'r polisi trafnidiaeth er mwyn hwyluso trefniadau cludiant o'r cartref i'r ysgol a rheoli costau.

Mae pob ysgol yn Sir Gaerfyrddin yn gwasanaethu dalgylch dynodedig.

Mae’r term ‘ffederasiwn’ yn disgrifio cytundeb ffurfiol a chyfreithiol, lle mae mwy nag un ysgol, ac nid mwy na chwech, yn rhannu trefniadau llywodraethu ac yn cael Corff Llywodraethu sengl.

Fel y nodir yn y Broses Ffedereiddio Ysgolion a Gynhelir yng Nghymru mae ysgolion wedi gallu ffedereiddio ers 2010 gan ddefnyddio'r broses a nodwyd yn Rheoliadau Ffedereiddio Ysgolion a Gynhelir ac Amrywiol Newidiadau (Cymru) 2010. Bu i'r broses Ffedereiddio ysgolion a gynhelir yng Nghymru ddisodli Rheoliadau Ffedereiddio 2010 ar 22 Mai 2014, a hefyd roi'r grym i Awdurdodau Lleol ffedereiddio ysgolion. Mae'r canllawiau presennol yn nodi sut gall Awdurdodau Lleol, yn ogystal â chyrff llywodraethu, ffedereiddio ysgolion, a sut gall ffederasiynau gael eu cynnig, eu sefydlu a'u ffurfio.

Mae'r broses y byddai awdurdod lleol yn ei defnyddio i ffedereiddio ysgolion bron yn union yr un fath â'r broses a ddilynid gan gyrff llywodraethu. Os yw awdurdod lleol yn ystyried ffedereiddio ysgol wirfoddol a gynorthwyir, ysgol wirfoddol a reolir neu ysgol sefydledig, dylai yn gyntaf gysylltu â'r Comisiwn Elusennau i drafod y cynigion. Rhaid iddo hefyd gael cydsyniad yr awdurdod esgobaethol neu'r ymddiriedolwyr perthnasol neu'r personau sy'n gyfrifol am benodi'r llywodraethwyr sefydledig.

Er mwyn i ffederasiwn lwyddo, rhaid i bob ysgol ymrwymo amser ac adnoddau. Bydd arweinyddiaeth glir a strwythurau rheoli ynghyd â gweledigaeth a rennir a nod cyffredin yn galluogi'r disgyblion i fanteisio ar gwricwlwm ehangach i gyfoethogi eu profiadau a darparu addysg o safon uchel i helpu i wella eu cyrhaeddiad.

Bydd y pŵer a roddir i Awdurdodau Lleol ffedereiddio yn darparu dull gwerthfawr ychwanegol i'r Rhaglen Moderneiddio Addysg wrth ystyried darpariaeth ar gyfer ardaloedd ledled Sir Gaerfyrddin yn y dyfodol.

Mae Ffedereiddio Anffurfiol wedi cael ei ddefnyddio fel ymyriad i sicrhau arweinyddiaeth yn rhai o'n hysgolion lle mae'n heriol recriwtio arweinwyr cynaliadwy oherwydd pwysau ar y gyllideb/niferoedd y disgyblion/natur wledig yr ysgol.

Mae Ffedereiddio Ffurfiol wedi cael ei ddefnyddio gan ysgolion yn ogystal â'r Awdurdod Lleol i:

• Sicrhau arweinyddiaeth gynaliadwy.
• Gwella cynaliadwyedd ysgolion yn y dyfodol.
• Gwella profiadau disgyblion.
• Gwella'r sefyllfa ynghylch y gyllideb.
• Ffurfioli trefniadau gweithio ar y cyd.

Fodd bynnag, yn fwyaf diweddar, mae ffedereiddio fel ymyriad yn cael ei herio. Mae dod o hyd i arweinyddiaeth gynaliadwy ar gyfer ffederasiynau ffurfiol yn dod yn fwyfwy anodd oherwydd y cyfrifoldeb sy'n gysylltiedig â rheoli mwy nag un ysgol. Gall y pwysau gwaith ychwanegol sy'n gysylltiedig â rheoli Ffederasiwn gael effaith negyddol ar lesiant Pennaeth. Yn ogystal, oherwydd y cynnydd mewn costau tanwydd, mae rhai Penaethiaid yn cwestiynu hyfywedd rôl y Pennaeth Gweithredol oherwydd y teithio ychwanegol.

Cyn 2020, nid oedd gan yr Awdurdod Lleol broses gymeradwy ar waith ar gyfer penderfynu ar gynigion ffedereiddio, yn wahanol i'r broses o wneud penderfyniadau a oedd ar waith ar gyfer penderfynu ar gynigion ad-drefnu ysgolion. Fodd bynnag, ym mis Chwefror 2020, cymeradwyodd y Bwrdd Gweithredol broses o wneud penderfyniadau ar gyfer cynigion ffedereiddio a arweinir gan Awdurdod Lleol, lle byddai'r Aelod Cabinet dros Addysg yn gwneud y penderfyniad ynghylch a ddylid rhoi cynnig ffedereiddio ar waith ai peidio.

Fel y nodwyd yng Nghod Trefniadaeth Ysgolion 2018, gall Awdurdod Lleol wneud cynigion i:

• sefydlu neu gau ysgolion cymunedol neu ysgolion meithrin a gynhelir neu wneud newid a reoleiddir iddynt (gweler 3.3 o’r Cod);
• cau ysgol wirfoddol neu sefydledig;
• cynyddu neu leihau capasiti ysgol sefydledig neu wirfoddol heb gymeriad crefyddol.

Gall cyrff llywodraethu ysgolion sefydledig neu wirfoddol wneud cynigion i:

• gau eu hysgol;
• gwneud newid a reoleiddir i’w hysgol.

Gall unrhyw un wneud cynigion i sefydlu ysgol wirfoddol newydd. Fodd bynnag, dylai awdurdodau lleol gydweithio â’r corff crefyddol perthnasol pan mai cynnig i sefydlu ysgol wirfoddol o natur grefyddol sydd dan sylw.

Ni cheir sefydlu ysgol sefydledig nac ysgol arbennig sefydledig newydd yng Nghymru.

Gall awdurdodau lleol hefyd wneud cynigion i ychwanegu neu ddileu chweched dosbarth mewn ysgolion uwchradd gwirfoddol a sefydledig, ond dim ond os ydynt wedi cael caniatâd Gweinidogion Cymru i wneud hynny. Rhaid ceisio caniatâd drwy gais ysgrifenedig sy’n nodi rhesymeg yr awdurdod lleol dros y cynnig yn glir.

Yn ogystal â hyn, mae Deddf 2013 yn rhoi'r pŵer i Weinidogion Cymru gyhoeddi cynigion i:

1. unioni darpariaeth ormodol neu annigonol o leoedd mewn ysgolion (lle maent eisoes wedi cyhoeddi cyfarwyddyd i awdurdod lleol neu gorff llywodraethu i’r perwyl hwnnw) (adran 59);
2. sicrhau darpariaeth ranbarthol ar gyfer anghenion addysgol arbennig (lle maent eisoes wedi cyhoeddi cyfarwyddyd i awdurdod lleol/awdurdodau lleol/cyrff llywodraethu i’r perwyl hwnnw) (adran 68), ac
3. ychwanegu neu ddileu chweched dosbarth mewn ysgol (adran 71).

Dangosir proses yr Awdurdod Lleol ar gyfer pob cynnig statudol ar wahân i gynigion adolygu ysgolion gwledig yn Atodiad 1.

Cyflwynodd Llywodraeth Cymru ragdybiaeth yn erbyn cau ysgolion gwledig ar 1 Ionawr 2018, fel rhan o'r Cod Trefniadaeth Ysgolion diwygiedig. Nod y polisi hwn yw diogelu dyfodol ysgolion gwledig, gan gydnabod eu pwysigrwydd i gymunedau lleol, nid yn unig fel sefydliadau addysgol ond hefyd fel canolfannau cymunedol hanfodol.

Mae'r rhagdybiaeth yn ei gwneud yn ofynnol i awdurdodau lleol ddarparu tystiolaeth gref bod yr holl opsiynau eraill wedi'u hystyried yn drylwyr cyn cynnig cau. Mae cyflwyno'r rhagdybiaeth hon yn adlewyrchu ymrwymiad Llywodraeth Cymru i gynnal darpariaeth addysgol mewn ardaloedd gwledig a chefnogi cynaliadwyedd y cymunedau hyn.

Mae Cabinet Cyngor Sir Caerfyrddin yn parhau i fod yn gwbl gefnogol i wneud popeth yn ei allu i adeiladu cydnerthedd a chynaliadwyedd ei ysgolion gwledig yn y dyfodol, ac yn gweithio yn unol â chyfres Llywodraeth Cymru o weithdrefnau a gofynion yn y Cod Trefniadaeth Ysgolion, sy’n gweithio ar sail tybiaeth yn erbyn cau fel y nodir yn Atodiad 2.

Dangosir proses yr Awdurdod Lleol ar gyfer cynigion adolygu ysgolion gwledig yn Atodiad 3.

Cyflawnir prosiectau drwy Ymyriadau Buddsoddi mewn Seilwaith (Opsiynau ar gyfer Datblygu) megis:

Estyniadau - Yn cyfeirio at y broses o helaethu adeilad neu strwythur presennol i greu lle neu ystafelloedd ychwanegol. Mae'n cynnwys adeiladu rhannau newydd sydd wedi'u hintegreiddio â'r adeilad gwreiddiol, gan gynyddu ei faint cyffredinol a'i ymarferoldeb. Gellir ychwanegu estyniadau i wahanol rannau o adeilad, megis ychwanegu ystafelloedd ychwanegol, ehangu cegin, creu adain newydd, neu helaethu'r lloriau uchaf. Pwrpas estyniad yw diwallu anghenion newidiol y defnyddwyr, darparu lle ar gyfer twf, neu wella gwerth ac ymarferoldeb yr eiddo.

Mae adeiladau newydd yn cyfeirio at y broses o greu adeilad neu strwythur cwbl newydd o'r dechrau. Yn y math hwn o adeiladu, nid oes strwythur sy'n bodoli eisoes, ac mae'r prosiect fel arfer yn cynnwys clirio'r safle, gosod y sylfaen, ac adeiladu pob elfen o'r adeilad, gan gynnwys waliau, lloriau, toeau a chyfleustodau. Mae adeiladau newydd yn gyffredin ar gyfer safleoedd tir glas (tir heb ei ddatblygu) neu pan fo strwythur presennol y tu hwnt i gael ei atgyweirio neu nad yw'n addas i'w adnewyddu.

Mae ailfodelu yn golygu gwneud newidiadau neu welliannau sylweddol i strwythur, cynllun neu ddyluniad adeilad presennol. Yn wahanol i estyniad, sy'n ychwanegu lle newydd, mae ailfodelu'n canolbwyntio ar adnewyddu a newid y lle presennol i fodloni anghenion y defnyddwyr yn well neu i ddiweddaru golwg ac ymarferoldeb yr adeilad. Gall prosiectau ailfodelu gynnwys adnewyddu ystafelloedd ymolchi, ceginau, neu ystafelloedd eraill, newid y cynllun mewnol, uwchraddio systemau trydanol neu blymio, neu ychwanegu nodweddion mewnol newydd.

Mae adnewyddu yn cyfeirio at y broses o adnewyddu, atgyweirio neu ddiweddaru adeilad neu strwythur sy'n bodoli eisoes, gyda'r nod o adfer ei gyflwr a'i ymarferoldeb i gyflwr gwell. Yn wahanol i ailfodelu, mae adnewyddu fel arfer yn golygu newidiadau llai helaeth ac mae'n canolbwyntio ar wella estheteg, ymarferoldeb a chyflwr cyffredinol yr adeilad. Gall hyn gynnwys atgyweirio elfennau sydd wedi torri neu wedi treulio, ailbaentio, gosod gosodiadau a ffitiadau newydd, ac uwchraddio systemau i sicrhau bod yr adeilad yn cyrraedd safonau modern.

Mae adeiladu modiwlaidd neu symudol yn cyfeirio at ddull o adeiladu strwythurau lle mae'r cydrannau neu'r modiwlau yn cael eu hadeiladu oddi ar y safle mewn ffatri neu amgylchedd rheoledig ac yna'n cael eu cludo i'r lleoliad terfynol i'w cydosod. Mae'r modiwlau hyn wedi'u paratoi o flaen llaw, sy'n golygu eu bod yn cael eu cynhyrchu mewn meintiau a dyluniadau safonol, ac felly'n gallu cael eu cludo'n hawdd a'u cydosod yn gyflym ar y safle.

Mae'r ymyriadau buddsoddi yn cael eu llywodraethu'n gorfforaethol yn ogystal â thrwy gyfrwng y Rhaglen Moderneiddio Addysg a Chymunedau a Byrddau Prosiect (gweler atodiad 4).

Egwyddorion Isafswm Buddsoddiad

• Bydd angen i unrhyw ysgol newydd sy'n cynnwys darpariaeth gynradd gyfrannu at gyflawni uchelgeisiau Cynllun Strategol y Gymraeg mewn Addysg Sir Gaerfyrddin.
• Bydd pob ysgol yn cael ei hadeiladu i ddarparu lle ar gyfer Addysg Blynyddoedd Cynnar 3 oed.
• Bydd pob ysgol yn cael ei hadeiladu ar ôl ystyried yr angen am ddarpariaeth gofal plant cofleidiol o 2 oed (yn seiliedig ar ddadansoddiad o fylchau).
• Bydd pob ysgol yn cael ei hadeiladu ar ôl ystyried yr angen am leoedd i'w defnyddio gan y gymuned.
• Bydd pob ysgol yn cael ei hadeiladu ar ôl ystyried yr angen am ddarpariaeth Anghenion Dysgu Ychwanegol.
• Bydd pob ysgol yn cael ei hadeiladu ar ôl ystyried y gofynion hamdden/chwaraeon yn yr ardal.

Hyd yn hyn, bu modd rhoi'r Rhaglen Moderneiddio Addysg ar waith drwy sefydlu strategaeth gyllido arloesol ar gyfer buddsoddiadau cyfalaf sydd wedi manteisio ar amrywiaeth o ffynonellau cyllido a'u hintegreiddio, sef:

• Grantiau Llywodraeth Cymru - Grant Cymunedau Dysgu Cynaliadwy (a elwid gynt yn Grant Ysgolion ar gyfer yr 21ain Ganrif), Grant Gwella Adeiladau Ysgolion, Grant Systemau Chwistrellu Tân, Grant Cyfalaf Dechrau'n Deg, ac ati.
• Derbyniadau Cyfalaf - a grëwyd drwy waredu asedau ysgol sy'n ddiangen yn weithredol (os nad ydynt yn cael eu defnyddio gan y gymuned ac ati). Yn dilyn penderfyniad blaenorol gan y Cyngor Sir, caiff yr holl dderbyniadau a grëwyd drwy werthu hen safleoedd ysgolion eu neilltuo i'w hailfuddsoddi yn y rhaglen moderneiddio ysgolion.
• Benthyca Darbodus - cyfraniadau o refeniw a grëir drwy enillion effeithlonrwydd sy'n deillio o resymoli'r rhwydwaith ysgolion a thrwy addasiad yn y gyllideb ddirprwyedig ysgolion.
• Cyfalaf Cyffredinol - cyfraniadau o ddyraniad cyfalaf cyffredinol y Cyngor. Cytundebau Adran 106 (wedi'u clustnodi) cyfraniadau gan ddatblygwyr eiddo preswyl.
• Cyfraniadau Ysgolion - cyfraniadau o gyllidebau refeniw ysgolion.
• Grantiau Ychwanegol - e.e. Anghenion Dysgu Ychwanegol, Ysgolion Bro

Rhaglen Dreigl Cymunedau Dysgu Cynaliadwy | LLYW.CYMRU

Mae rhaglen fuddsoddi dreigl yn cael ei rhoi ar waith er mwyn bod yn fwy effeithlon a gwella’r ddarpariaeth ar gyfer partneriaid (awdurdodau lleol, colegau ac ati) a Llywodraeth Cymru. Bydd y rhaglen dreigl yn cryfhau un o nodweddion allweddol y Rhaglen, sef datblygu prosiectau yn ôl amserlen a blaenoriaethau’r partneriaid cyflawni, gan wneud i ffwrdd â’r ‘optimistiaeth ormodol’, neu'r angen i bartneriaid cyflawni gyflwyno cynigion rhy uchelgeisiol ar gyfer cyfnod sy’n dynn iawn fel arfer.

Rhaglen Dreigl Gyfalaf 9 Mlynedd

Mae'n rhaid cyflwyno rhaglen gyfalaf 9 mlynedd i Lywodraeth Cymru, gan gynnwys bras ragolwg cyllid ar gyfer y 9 mlynedd, er mwyn ystyried rhoi ymrwymiad a chymorth ar gyfer y 3 blynedd gyntaf a chymorth mewn egwyddor ar gyfer blynyddoedd 4, 5 a 6. Bydd blynyddoedd 7 i 9 yn adlewyrchu’r prosiectau hirdymor sydd mewn golwg. Os yw'n briodol, gellir cynnwys prosiectau Band B ar ddechrau'r rhaglen gyfalaf 9 mlynedd.

Rhaid i bartneriaid cyflawni adolygu ac ailgyflwyno eu Rhaglen erbyn Mawrth 2024 fan bellaf.