Pryfed Peillio

Yn y DU, pryfed peillio planhigion yw’r pryfed sy’n mynd â phaill o un planhigyn i’r llall, gan ei gwneud yn bosibl i ffrwythloni ddigwydd a hynny’n arwain at dwf planhigion newydd. Maent yn hanfodol ar gyfer twf parhaus planhigion yn y gwyllt.

Mae pryfed peillio yn hanfodol ar gyfer cynnal a chadw ein hecosystemau trwy beillio planhigion gwyllt sy'n sail i'r mwyafrif o gynefinoedd. Hefyd mae pryfed peillio yn hollbwysig yng nghynhyrchiad llawer o gnydau, gan gyfrannu at economi'r DU. Mae pryfed peillio o werth cynhenid yn eu rhinwedd eu hunain fel rhan o’n treftadaeth naturiol, ac mae rhai rhywogaethau, megis gwenyn a gloÿnnod byw, yn cael eu gwerthfawrogi’n eang gan y cyhoedd.

• Yn ogystal â gwenyn, gall gloÿnnod byw, gwyfynod, pryfed hofran a chwilod helpu i beillio blodau.
• Mae gwenyn mêl yn glanio ar 2000 o flodau'r dydd i gasglu paill a neithdar
• Yn Sir Gaerfyrddin cynhyrchodd gwenyn mêl tua 45 tunnell o fêl yn 2017!
• Fodd bynnag, mae’r pryfed pwysig hyn dan fygythiad o achos nifer o ffactorau gan gynnwys colli cynefinoedd, rheoli tir yn ddwys, plaladdwyr a chlefydau.

Mae'r Cyngor yn ceisio cymryd camau cadarnhaol dros bryfed peillio ar draws y tir mae'n ei reoli.

• Mae rhai o'r ymylon ffyrdd mae priffyrdd yn eu rheoli yn cael eu torri'n hwyr, er mwyn i'r blodau hadu cyn cael eu torri.
• Rydym ni'n gweithio gyda'r Ymddiriedolaeth Cadwraeth Cacwn ar hyd ein harfordir i wella mannau gwyrdd lleol ar gyfer rhywogaethau cacwn.
• Mae rheolwyr y Gwarchodfeydd Natur Lleol yn ceisio rheoli ardaloedd ar gyfer pryfed peillio. Yng Ngwarchodfa Natur Morfa Berwig, mae rheoli cynefinoedd tir llwyd cyfoethog eu rhywogaethau yn hwb i amrywiaeth fawr o bryfed peillio, gan gynnwys y gardwenynen lwydfrown. 
• Mae gyda ni bellach Strategaeth ar gyfer rheoli ein glaswelltir amwynder ar gyfer pryfed peillio, a fydd yn cael ei rhoi ar waith dros y blynyddoedd nesaf.
• Rydym ni'n rhan o ymgyrch Mai Di Dor ac yn annog eraill i wneud. 

Toriad Amwynder - Ardaloedd trwm eu defnydd yn cael eu torri bob 2 wythnos a'r borfa yn cael ei gadael ar y ddaear. Mae’r ardaloedd hyn yn cynnwys:

• pob cae chwaraeon,
• ymylon ein llwybrau a llwybrau beicio a llwybrau tarw,
• llwybrau o fewn ardaloedd Neithdar a Dolydd (gweler isod), gan sicrhau bod yr ardaloedd hyn yn parhau i fod yn hygyrch i bobl, a'u galluogi i fwynhau'r ardaloedd hyn a'r byd natur y maent yn ei gynnal,
• ardaloedd sy'n dechnegol anaddas ar gyfer toriad neithdar neu ddôl oherwydd materion megis llethr, a draenio,
• tir i'w ddatblygu; tir sy'n cael ei reoli'n benodol ar gyfer datblygiad hyd nes y bydd y datblygiad yn dechrau.

Toriad Neithdar - Bydd safleoedd dynodedig yn cael eu torri ar gylch 6 wythnos, gan ganiatáu i blanhigion blodeuol byr gwblhau eu cylch blodeuo llawn a chynyddu'r neithdar sydd ar gael i bryfed.  

• Mae'r safleoedd hyn yn cynnwys ardaloedd addas o fewn safleoedd Tai, tai gwarchod, adeiladau cyhoeddus a mannau agored cyhoeddus. 
• Uchder torri: caiff y llafn ei osod ar uchder sy'n caniatáu i blanhigion isel sydd yn eu blodau basio o dan lafnau – 2.5-5 cm. 
• Cadw golwg 'dan reolaeth' wrth ymyl llwybrau drwy dorri ystod 1m o borfa fyr ochr yn ochr ag ymyl unrhyw lwybr.
• Mae'r dull rheoli yn golygu y bydd rhai rhywogaethau blodeuol yn dal i gael eu torri ond, dros y tymor, bydd yn dal i fod yn fudd net i bryfed peillio.
• Bydd y toriadau yn cael eu casglu i leihau cynnwys maethol y pridd. Bydd hyn yn annog planhigion blodeuol ac yn ceisio atal glaswellt toreithiog. 
• Naill ai mae'r toriadau'n cael eu cludo o'r safle i safle gwastraff gwyrdd, yn cael eu gadael fel pentyrrau cynefin os gellir dod o hyd i leoliadau addas ar y safle, neu mewn safleoedd compostio a grëwyd ar y safle sy'n addas i raddfa'r safle.

Toriad Dôl - Safleoedd / ardaloedd cytunedig i'w rheoli fel dolydd – a'u torri ddwywaith y flwyddyn ym mis Mawrth/Ebrill ac Awst/Medi. 

• Mae'r safleoedd hyn yn cynnwys ardaloedd addas o fannau agored cyhoeddus neu ardaloedd o fewn iddynt. 
• Cadw golwg 'dan reolaeth' wrth ymyl llwybrau drwy dorri ystod 1m o laswellt byr ochr yn ochr ag ymyl unrhyw lwybr.
• Os oes angen, torri llwybrau priodol drwy'r safle. 
• Mae casglu'r toriadau yn rhan hanfodol o'r broses. Mae'n cael gwared ar faetholion, yn gostwng ffrwythlondeb y pridd ac yn atal haen o laswellt marw sy'n atal tyfiant hadau blodau gwyllt. Dros amser, mae canran y glaswellt yn gostwng a bydd canran y blodau gwyllt yn cynyddu.
• Wrth wneud y newidiadau hyn byddwn hefyd yn rhoi'r gorau i dorri glaswellt o dan ganopi coed, oni bai bod llwybrau'n croesi'r ardaloedd hyn (fel uchod).