Amgueddfa Sir Gâr
Hen Balas yr Esgob, Abergwili, SA31 2JG
- Nodweddion
- lluniau
- Sut i ddod o hyd i ni
Hen Balas yr Esgob
Mae’r Amgueddfa mewn adeilad hanesyddol a elwir yn Hen Blas yr Esgob. Mae tu allan yr adeilad yn arddull Elisabethaidd ac yn ddiweddar mae ei do llechi wedi cael ei ailosod. Ceir enghreifftiau niferus o herodraeth (wedi’i phaentio a heb ei phaentio) sy’n gysylltiedig ag Esgobaeth Tyddewi.
Parc yr Esgob
Mae'r eiddo wedi'i leoli o fewn amgylchedd hardd Parc yr Esgob. Mae’r parc hefyd wedi cael ei adfer yn ddiweddar ac mae’n cynnwys llyn bach, a elwir yn Bwll yr Esgob, llwybr coetir a dôl fawr. Mae yna hefyd ardd furiog sydd ar hyn o bryd yn destun prosiect adfer pellach.
Tu mewn i’r adeilad
Mae yna sawl enghraifft wych o bensaernïaeth wedi'i hysbrydoli gan Gelf a Chrefft y tu mewn.
Mae'r capel yn cynnwys paneli pren a nifer o nodweddion addurnol pren a mowldiau.
Mae'r neuadd ganolog yn cynnwys grisiau pren cain a waliau paneli pren gyda tho llusern cromennog wedi'i adfer sy'n darparu golau a nodwedd bensaernïol chwaethus. Mae wedi’i haddurno’n fras i ymdebygu i ystafell eistedd Esgobion Tyddewi, gyda sawl dresel Gymreig, piano a phaentiadau o olygfeydd lleol. Mae yna hefyd lyfrgell atmosfferig gyda nodweddion arddull Celf a Chrefft pellach ac elfennau addurnol.
Mae’r neuadd ganolog yn fan agored â phaneli pren ac wedi’i addurno i ysbrydoli atgofion o’r adeg y’i defnyddiwyd unwaith fel ystafell eistedd gan gyn-esgobion. Mae dreseri Cymreig yn addurno’r alcofau, sydd hefyd yn cynnwys piano mawreddog a phaentiadau o olygfeydd lleol, yn ogystal â grisiau cain yn arddull Celf a Chrefft. Mae to llusern cromennog steilus yn goleuo'r ardal.
Cegin arddull Edwardaidd
Ar y llawr gwaelod mae'r gegin wreiddiol o arddull Edwardaidd (heb botiau a sosbenni), ond mae'n cynnwys dreser llawn, bwrdd cegin mawr a mangl. Mae dau ffwrn yn y wal gefn ynghyd â stôf goginio fach .
Llecyn digwyddiadau ac arddangosfeydd
Mae dau lawr yr eiddo yn cynnwys ystafelloedd arddangos sy'n agored i ymwelwyr sy'n arddangos casgliadau o'r 18fed ganrif ymlaen.
Mae’r llawr gwaelod yn gartref i bedair oriel arddangos fechan o feintiau amrywiol sy’n arddangos casgliadau sy’n gysylltiedig â Sir Gaerfyrddin y 19eg ganrif a dechrau’r 20fed ganrif a themâu gwledig a diwydiannol. Bwriedir agor dwy oriel fwy sydd ar gau i'r cyhoedd ar hyn o bryd ar ôl gwaith adfer yn 2024. Un ohonynt yw hen ystafell fwyta’r esgobion ac mae’n cynnwys dau le tân wedi’u hadnewyddu’n chwaethus a’r llall yn oriel ar gyfer ffilmio’n ddiweddar ar gyfres S4C ‘Yr Amgueddfa’.
Mae tua hanner llawr cyntaf yr Amgueddfa ar agor i ymwelwyr ac yn cynnwys pum man arddangos. Un yw'r capel, a godwyd yn wreiddiol yn y 1600au, ac yna ei ailadeiladu ar ôl tân mawr yn y 1900au cynnar. Mae'r ystafell yn cynnwys seddau pren gyda cherfiadau Celf a Chrefft wedi'u haddurno'n gywrain, allor, a cilfach ffenestr fawr gydag organ.
Mae’r ystafelloedd arddangos yn cynnwys oriel o’r 20fed ganrif gyda ffug gegin o’r Ail Ryfel Byd; ystafell ysgol Fictoraidd; bwthyn gwledig Cymreig traddodiadol gyda dwy ystafell fewnol; ac oriel arddangos dros dro.
Gofod yn yr atig
Mae’r atig yn storfa ar gyfer gwrthrychau’r casgliadau ac mae’n cynnwys sawl ystafell a ddefnyddiwyd ar un adeg gan bobl a oedd yn staffio Llys yr Esgob.
Mae’r Amgueddfa mewn adeilad hanesyddol Gradd II a elwir yn Hen Blas yr Esgob. Mae tu allan yr adeilad yn arddull Elisabethaidd ac yn ddiweddar mae ei do llechi wedi cael ei ailosod. Ceir enghreifftiau niferus o herodraeth (wedi’i phaentio a heb ei phaentio) sy’n gysylltiedig ag Esgobaeth Tyddewi.
Mae'r eiddo wedi'i leoli o fewn amgylchedd hardd Parc yr Esgob. Mae’r parc hefyd wedi cael ei adfer yn ddiweddar ac mae’n cynnwys llyn bach, a elwir yn Bwll yr Esgob, llwybr coetir a dôl fawr. Mae yna hefyd ardd furiog sydd ar hyn o bryd yn destun prosiect adfer pellach.
Parcio: Dau faes parcio i ymwelwyr â lle i 50-60 o gerbydau i gyd
Arlwyo: Lle ar gael ar gyfer arlwyo ond mae caffi ar y safle hefyd.
Cyfyngiadau ffilmio: Pe bai angen ffilmio ar ddiwrnodau pan fyddai'r eiddo fel arfer ar agor i'r cyhoedd, efallai y bydd angen i'r Amgueddfa gau er hwylustod y criw ffilmio. Felly byddai angen digolledu'r eiddo am unrhyw golled o ran enillion posibl ac amser staff ychwanegol sydd ei angen i fonitro/diogelu casgliadau neu fod yn bwyntiau cyswllt i'r tîm ffilmio.
Efallai y bydd angen rhoi mesurau lliniaru ar waith i ddiogelu gwrthrychau’r casgliadau. Gall rhai gwrthrychau, megis paentiadau, fod yn sensitif i olau a bydd angen eu tynnu oddi ar yr arddangosfa neu eu gorchuddio. Efallai y bydd angen symud gwrthrychau eraill i osgoi difrod/llwch.
Dim ond mewn nifer fechan o ystafelloedd yn yr eiddo y gellid bwyta neu yfed fel arfer i osgoi niwed i gasgliadau.
Mae digon o le i barcio ar y safle, ond efallai y bydd angen gwneud trefniadau eraill ar gyfer cerbydau mwy neu griwiau cynhyrchu mwy.
Cyfyngiadau ar ddefnyddio drôn ar eiddo: Nac oes
Mae Amgueddfa Sir Gaerfyrddin yn amgueddfa awdurdod lleol uchelgeisiol sydd wedi’i lleoli o fewn hen Balas yr Esgob hanesyddol ac wedi’i hamgylchynu gan barcdir hardd sydd wedi’i adfer i ddyluniad o ddechrau’r 19eg ganrif.
Mae'r eiddo'n cynnwys tri llawr, ac mae un ohonynt yn atig.
Y tu mewn, mae’r Amgueddfa’n cynnig amrywiaeth o leoedd wedi’u dodrefnu ac orielau arddangos, wedi’u harddangos yn ôl gwahanol gyfnodau o hanes a themâu hanesyddol gwahanol.
Defnyddir sawl adeilad allanol i storio casgliadau ac fe’u defnyddir gan sefydliadau partner. Mae gan Ymddiriedolaeth Drws i'r Dyffryn, elusen a sefydlwyd i adfer y parc a’r adeiladau allanol, swyddfeydd, derbynfa i ymwelwyr, a masnachfraint y caffi i fusnes lleol (Stacey’s Kitchen).
Mae parc sydd wedi ennill Gwobr y Faner Werdd o amgylch yr eiddo sy'n cynnwys dôl fawr, coetir, a llyn bach. Mae yna hefyd ardd furiog sy'n destun prosiect adfer dros y ddwy flynedd nesaf.
- Hen Balas yr Esgob
- Parc yr Esgob
- Tu mewn i’r adeilad
- Cegin arddull Edwardaidd
- Llecyn digwyddiadau ac arddangosfeydd
- Gofod yn yr atig
