Rheoli Maetholion mewn Cynllunio a Datblygu

Yn yr adran hon

Cynllunio a Datblygu Dalgylchoedd sy'n Sensitif i Faetholion

Ym mis Ionawr 2021, cyflwynodd Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) dargedau maetholion diwygiedig ar gyfer afonydd mewn Ardaloedd Cadwraeth Arbennig yng Nghymru. Nod y terfynau llymach hyn yw lleihau llygredd a diogelu ecosystemau dŵr croyw sensitif, yn enwedig yng ngoleuni newid yn yr hinsawdd, sy'n lleihau llif afonydd yn yr haf ac yn achosi llygredd. 

O dan Reoliadau Cadwraeth Cynefinoedd a Rhywogaethau 2017, rhaid i awdurdodau cynllunio lleol sicrhau nad yw datblygiadau newydd yn cyfrannu at gyfoethogi maetholion pellach mewn dalgylchoedd Ardal Cadwraeth Arbennig sy'n methu.

Mae dros 60% o gyrff dŵr yng Nghymru bellach yn methu'r targedau hyn. Yn Sir Gaerfyrddin:  

  • Ardaloedd Cadwraeth Arbennig sy'n methu: Afon Teifi, Afonydd Cleddau, Afon Gwy ac Afon Wysg
  • Ardaloedd Cadwraeth Arbennig sy’n pasio (hyblygrwydd cyfyngedig): Afon Tywi

Rhaid i unrhyw ddatblygiad newydd sy'n cynyddu gollyngiadau dŵr gwastraff mewn dalgylchoedd sy'n methu ddangos niwtraliaeth neu welliant o ran maetholion. Gall hyn gyfyngu ar y capasiti i gysylltu â'r system garthffosiaeth gyhoeddus. Cynghorir datblygwyr i ymgysylltu'n gynnar a defnyddio Cyfrifiannell Cyfrifo Maetholion Cymru Gyfan. 

Datblygiadau nad oes angen Asesiad Maetholion fel arfer

  • Estyniadau neu addasiadau heb gynnydd mewn deiliadaeth na chynhyrchu dŵr gwastraff.
  • Anheddau newydd yn lle rhai presennol ar sail un am un ddilys.
  • Newid defnydd sy'n lleihau draenio dŵr brwnt.
  • Mân ddatblygiadau nad ydynt yn defnyddio dŵr.
  • Ffermydd paneli haul heb ddraenio dŵr brwnt.
  • Datblygiadau amaethyddol nad ydynt yn cynyddu maint y fuches na'r maint o slyri/gweddillion treuliad anaerobig a gynhyrchir.

Estyniadau a Deiliadaeth

Mae CNC yn cynghori bod estyniadau neu addasiadau yn gofyn am sgrinio maetholion lle maent yn cynyddu deiliadaeth (e.e. ychwanegu ystafelloedd gwely).

Effeithiau Cyfunol

  • Y llwyth presennol yn y gwaith trin dŵr gwastraff sy’n derbyn y dŵr gwastraff 
  • Datblygiad arall a ganiateir ond nad ydyw wedi'i adeiladu eto
  • Ffynonellau maetholion amaethyddol a rheoli tir
  • Dyraniadau'r cynllun lleol

Mae CNC yn ei gwneud yn ofynnol i bob asesiad maetholion ddangos nad yw datblygiad yn achosi, yn cynnal methiant o ran SAC neu'n cyfrannu at hynny unwaith y bydd yr effeithiau cyfunol yn cael eu nodi. 

Pa gamau ydym wedi eu cymryd? 

Mae Cyngor Sir Caerfyrddin wedi cymryd y camau canlynol i arwain ar reoli maetholion strategol:

Llywodraethu a Chynllunio

  • Sefydlu Byrddau Rheoli Maetholion ar gyfer dalgylchoedd Teifi, Tywi a Chleddau
  • Creu cynlluniau Rheoli Maetholion byw i nodi ffynonellau llygredd, modelu gostyngiadau maetholion angenrheidiol, a llywio buddsoddiad 
  • Cyhoeddi Strategaeth Niwtraliaeth o ran Maetholion a Chynllun Gweithredu Strategol wedi'i ddiweddaru 
  • Creu a llofnodi Datganiad o Dir Cyffredin i weithio ar y cyd ar draws ffiniau Awdurdodau Lleol a chyda Cyfoeth Naturiol Cymru, Dŵr Cymru, a rhanddeiliaid eraill 

Cymorth i Ddatblygwyr

  • Creu Cyfrifiannell Cyfrifo Maetholion Gorllewin Cymru, wedi'i addasu o offeryn gwreiddiol Sir Gaerfyrddin sydd bellach wedi'i ddisodli gan Gyfrifiannell Cymru Gyfan
  • Cyhoeddi canllawiau cyfrifiannell, adolygiad technegol, a chanllawiau lliniaru penodol i'r dalgylch
  • Cyhoeddwyd ffin Dalgylch Niwtraliaeth DIN Dangosol.
  • Comisiynwyd Strategaeth Lliniaru DIN Morol ac Aberol sy'n cynnwys llawlyfr lliniaru pwrpasol i ddatblygwyr.

Datrysiadau Cymunedol a Thir

  • Cefnogi ffermwyr sy’n denantiaid a thirfeddianwyr â chanllawiau, taflenni twyllo, a chyngor ynghylch cyllid i weithredu mesurau lliniaru
  • Hwyluso monitro ansawdd pridd a dŵr ar y fferm i helpu i wella effeithlonrwydd, iechyd y pridd, a chadw maetholion 
  • Gweithio gyda gwyddonwyr dinasyddion ar draws dalgylchoedd Teifi, Tywi, a Chleddau gan ddarparu offer, hyfforddiant a chymorth 
  • Rydyn ni'n falch o fod wedi cyfrannu at ddatblygiad cynnar Prosiect Monitro Maetholion Teifi, sy'n cael ei arwain a'i gyflwyno gan Gyngor Sir Ceredigion. Rydyn ni'n parhau i gefnogi'r prosiect wrth i'r model hwn gael ei ehangu i ddalgylchoedd Tywi a Chleddau, gyda dangosfyrddau cyhoeddus yn cael eu datblygu. 

Cydweithio a Digwyddiadau

  • Cyd-gadeirio Grwpiau Cynghori Technegol y Byrddau Rheoli Maetholion mewn amaethyddiaeth, monitro a gwyddoniaeth dinasyddion
  • Cymryd rhan mewn pedair Uwch-gynhadledd Trafod Llygredd Ffosffad cenedlaethol (2022–2024)
  •  Mynychu Sioe Sir Benfro, Gŵyl Afon Tywi, a Sioe Frenhinol Cymru, dewch i ymweld â ni i ddysgu mwy