Amgueddfa Sir Gâr
Hen Balas yr Esgob, Abergwili, SA31 2JG

Hen Balas yr Esgob

Mae’r Amgueddfa mewn adeilad hanesyddol a elwir yn Hen Blas yr Esgob. Mae tu allan yr adeilad yn arddull Elisabethaidd ac yn ddiweddar mae ei do llechi wedi cael ei ailosod. Ceir enghreifftiau niferus o herodraeth (wedi’i phaentio a heb ei phaentio) sy’n gysylltiedig ag Esgobaeth Tyddewi.

Parc yr Esgob

Mae'r eiddo wedi'i leoli o fewn amgylchedd hardd Parc yr Esgob. Mae’r parc hefyd wedi cael ei adfer yn ddiweddar ac mae’n cynnwys llyn bach, a elwir yn Bwll yr Esgob, llwybr coetir a dôl fawr. Mae yna hefyd ardd furiog sydd ar hyn o bryd yn destun prosiect adfer pellach.

Tu mewn i’r adeilad

Mae yna sawl enghraifft wych o bensaernïaeth wedi'i hysbrydoli gan Gelf a Chrefft y tu mewn.

Mae'r capel yn cynnwys paneli pren a nifer o nodweddion addurnol pren a mowldiau.

Mae'r neuadd ganolog yn cynnwys grisiau pren cain a waliau paneli pren gyda tho llusern cromennog wedi'i adfer sy'n darparu golau a nodwedd bensaernïol chwaethus. Mae wedi’i haddurno’n fras i ymdebygu i ystafell eistedd Esgobion Tyddewi, gyda sawl dresel Gymreig, piano a phaentiadau o olygfeydd lleol. Mae yna hefyd lyfrgell atmosfferig gyda nodweddion arddull Celf a Chrefft pellach ac elfennau addurnol.

Mae’r neuadd ganolog yn fan agored â phaneli pren ac wedi’i addurno i ysbrydoli atgofion o’r adeg y’i defnyddiwyd unwaith fel ystafell eistedd gan gyn-esgobion. Mae dreseri Cymreig yn addurno’r alcofau, sydd hefyd yn cynnwys piano mawreddog a phaentiadau o olygfeydd lleol, yn ogystal â grisiau cain yn arddull Celf a Chrefft. Mae to llusern cromennog steilus yn goleuo'r ardal.

Cegin arddull Edwardaidd

Ar y llawr gwaelod mae'r gegin wreiddiol o arddull Edwardaidd (heb botiau a sosbenni), ond mae'n cynnwys dreser llawn, bwrdd cegin mawr a mangl. Mae dau ffwrn yn y wal gefn ynghyd â stôf goginio fach .

Llecyn digwyddiadau ac arddangosfeydd

Mae dau lawr yr eiddo yn cynnwys ystafelloedd arddangos sy'n agored i ymwelwyr sy'n arddangos casgliadau o'r 18fed ganrif ymlaen.

Mae’r llawr gwaelod yn gartref i bedair oriel arddangos fechan o feintiau amrywiol sy’n arddangos casgliadau sy’n gysylltiedig â Sir Gaerfyrddin y 19eg ganrif a dechrau’r 20fed ganrif a themâu gwledig a diwydiannol. Bwriedir agor dwy oriel fwy sydd ar gau i'r cyhoedd ar hyn o bryd ar ôl gwaith adfer yn 2024. Un ohonynt yw hen ystafell fwyta’r esgobion ac mae’n cynnwys dau le tân wedi’u hadnewyddu’n chwaethus a’r llall yn oriel ar gyfer ffilmio’n ddiweddar ar gyfres S4C ‘Yr Amgueddfa’.

Mae tua hanner llawr cyntaf yr Amgueddfa ar agor i ymwelwyr ac yn cynnwys pum man arddangos. Un yw'r capel, a godwyd yn wreiddiol yn y 1600au, ac yna ei ailadeiladu ar ôl tân mawr yn y 1900au cynnar. Mae'r ystafell yn cynnwys seddau pren gyda cherfiadau Celf a Chrefft wedi'u haddurno'n gywrain, allor, a cilfach ffenestr fawr gydag organ.

Mae’r ystafelloedd arddangos yn cynnwys oriel o’r 20fed ganrif gyda ffug gegin o’r Ail Ryfel Byd; ystafell ysgol Fictoraidd; bwthyn gwledig Cymreig traddodiadol gyda dwy ystafell fewnol; ac oriel arddangos dros dro.

Gofod yn yr atig

Mae’r atig yn storfa ar gyfer gwrthrychau’r casgliadau  ac mae’n cynnwys sawl ystafell a ddefnyddiwyd ar un adeg  gan bobl a oedd yn staffio Llys yr Esgob.